Bilgi Ustamız

Ege Denizi boyunca uzanan bölgemizdir. Kuzeyde Kaz Dağları’nın güney eteklerinden, güneyde Köyceğiz Gölü’nün batısına kadar uzanır. Doğuda ise Türkmen Dağları’nı ve Emir Dağı’nı içine alır. Göller yöresine kadar uzanır. Türkiye’nin yaklaşık olarak % 10’unu kaplar, yüzölçümü bakımından 5. sıradadır.

Yerşekilleri
Bölge içerisinde yükselti ve yerşekilleri kıyı ile iç kesimler arasında farklılıklar gösterir. Kıyı Ege’nin yerşekilleri doğu-batı doğrultusunda uzanan dağlar ve bu dağlar arasındaki ovalar şeklindedir. Kıyıda kuzeyden güneye doğru Kaz Dağı, Madra Dağı, Yunt Dağı, Bozdağı, Aydın ve Menteşe Dağları yer alır.

Bu dağlar fay hatları boyunca yükselen ‘horst’ durumundadır. Bunların arasında ise ‘graben’ durumunda olan Bakırçay, Gediz, Küçük Menderes ve Büyük Menderes Ovaları yer alır.

Kıyı Ege’de dağların ve ovaların doğu-batı doğrultusunda uzanması (Dağların denize dik uzanması) sonucunda;
–    Ulaşımın doğu-batı yönünde daha kolay olmasına ve gelişmesine,
–    İç bölgelerin Kıyı Ege ile ticaretinin gelişmesine,
–    Denizel iklimin iç kesimlere daha çok sokulabilmesine,
–    Denizel şartlar isteyen tarım ürünlerinin (zeytin, incir) iç kesimlerde üretilebilmesine,
–    Kıyının girintili çıkıntılı olmasına,
–    Dağların denize dik uzanması koy ve körfezlerin fazla olmasına ve bu yüzden kıyıların doğal liman bakımından zengin olmasına ve enine kıyı tipi özelliğinin görülmesine neden olmuştur.

Kıyı uzunluğu bakımından 2593 km ile birinci sırada gelir. Bunun nedeni kıyının girintili ve çıkıntılı olmasıdır. Kıta sahanlığı en geniş olan kıyı, Ege kıyılarıdır.

İç Ege’de yükselti daha fazla, dağlık alanlar ve engebeli yerler daha çoktur. Bu durum bölümün tarım ve sanayisine etki etmiştir. Nüfus Kıyı Ege’ye göre azdır. Bölgenin jeolojik yapısına bakıldığında fay hatları ile parçalanmış olduğu görülür. Bu nedenle bölge birinci derecede deprem bölgesi içerisinde yer alır. Sıcak su kaynakları bakımından zengindir. Bu nedenle kaplıca turizmi gelişmiştir. Bölgenin çöküntü ovalarında alüvyal topraklar, kalkerli araziler üzerinde ise terra-rossa toprakları yer alır.

Akarsu ve Gölleri
Bölge’nin belli başlı akarsuları: Büyük Menderes, Küçük Menderes, Bakırçay ve Gediz’dir. Daha çok düz sayılabilecek arazilerde aktıkları için hızları ve enerji potansiyelleri azdır. Menderesler yaparak akarlar. Rejimleri düzensizdir. Bol alüvyon taşıdıkları için denize döküldükleri yerlerde deltalar oluşturmuşlardır.

Büyük Menderes akarsuyunun aşağı çığırında yer alan Çamiçi (Bafa) Gölü alüvyal set gölüdür. Salihli-Turgutlu arasında yer alan Marmara Gölü de alüvyal set gölüdür. Gideğenleri olduğu için suları tatlıdır. Bölgede Gediz nehri üzerinde Demirköprü barajı, Büyük Menderes üzerinde Adıgüzel ve Kemer barajları vardır. Bu barajlardan elektrik üretiminde ve tarım alanlarının sulanmasında yararlanılır.

İklim ve Bitki Örtüsü
Ege Bölgesi temelde Akdeniz ikliminin yayılış alanına girer. Bununla birlikte Kıyı Ege ile İç Batı Anadolu bölümü arasında yükselti farklı olduğu için iklim de farklıdır. İç Batı Anadolu’da Akdeniz iklimi ile İç Anadolu’nun step iklimi arasında bir geçiş iklimi yaşanır. Bununla birlikte en yağışlı mevsim kıştır. Yıllık yağış 500-600 mm civarındadır. Kış sıcaklıkları Kıyı Ege’ye göre bir hayli düşüktür. İç Batı Anadolu’da kış sıcaklığı sıfır derece civarındadır. Donlu gün sayısı fazladır. Bitki örtüsü steptir.

Kıyı Ege’de yağış miktarı 600-700 mm civarındadır. Yağış en çok kışın, en az yazın düşer. Yağışlar cephesel kökenlidir. Kıyı Ege’de alçak kesimlerde maki, yüksek yerlerde ise ormanlar doğal bitki örtüsünü oluşturur. Kıyıda dağlar denize dik uzandığı için deniz etkisi 150-200 km kadar iç kesimlere girebilmektedir.

Tarım ve Hayvancılık
Ege Bölgesi’nde tarım önemli bir gelir kaynağıdır. Bu durumun oluşmasında tarım alanlarının geniş ve verimli olması, iklimin tarıma uygun olması, sulama probleminin büyük oranda çözülmüş olması etkilidir.

Asıl Ege’de Akdeniz iklimi görülür. Bu iklimde kışlar ılık ve yağışlıdır. Kış ılıklığı seracılığın daha ucuza yapılmasına ve yaygınlaşmasına neden olmuştur. Yine kışın don olayına pek rastlanmaması nedeniyle zeytin, incir ve turunçgiller de üretilmektedir.

Yazların sıcak ve yağışsız olması nedeniyle pamuk üretimi de yoğun olarak yapılır. Ayrıca tütün ve üzüm de bölgede en çok üretilen ürünler arasında yer alır. İç Ege’de ise daha çok tahıl, haşhaş ve şekerpancarı üretilir. Kıyı Ege ile iç Batı Anadolu’da üretilen ürünlerin farklı olması yükseltiye bağlı olarak sıcaklık ve yağış şartlarının yani iklimin değişmesi ile açıklanabilir. İç kesimlerde kışın don olaylarına rastlanır. Bu nedenle don olayından zarar gören zeytin, incir, turunçgiller İç Batı Anadolu’da yetiştirilemez.

Zeytin: Bölge, Türkiye zeytin üretiminde birinci sıradadır. Bölgede üretilen zeytinin tamamı Kıyı Ege’de yetiştirilir. Özellikle Edremit, Ayvalık civarında yoğundur.
Üzüm: Gediz vadisinde İzmir, Manisa ve Denizli çevresinde yetiştirilir. Çekirdeksiz üzümün yetiştiği tek bölgedir.
Haşhaş: Bölgenin iç kesimlerinde Afyonkarahisar ve Kütahya çevresinde devlet kontrolünde yetiştirilir.
Tütün: Manisa, İzmir, Denizli çevresinde yoğun olarak üretilir.
İncir: Özellikle Büyük Menderes ovasındaki Aydın çevresinde yoğundur.
Pamuk: Kıyı Ege ovalarında yaygın olarak yetiştirilir.

Nüfus ve Yerleşme
2000 Nüfus sayımına göre nüfusu 9 milyondur. Kentsel nüfus kırsal nüfustan daha fazladır. Kıyı Ege, tarım, sanayi, ticaret, ulaşım, turizm, yönünden İç Batı Anadolu’dan daha çok gelişmiştir. Verimli ovalar Kıyı Ege’de fazladır. Bu nedenle Kıyı Ege’nin nüfusu İç Ege’den daha fazladır. Bölgede Menteşe yöresi dağlıktır, sanayi gelişmemiştir. Ulaşım zordur. Fazla yağış almasına rağmen tarım alanları sınırlıdır. Bu yüzden nüfus yoğunluğu azdır.

Bölge’de İç Batı Anadolu Bölümü diğer yerlere göç verirken Asıl Ege Bölümü ekonomik özellikleri nedeniyle Marmara’dan sonra en fazla göç alan yer konumuna gelmiştir. Kıyı Ege bölümünde kentler genellikle verimli ovalarda toplanmıştır. Bölgenin en önemli merkezi Türkiye’nin de önemli ihraç limanlarından birisi olan izmir’dir. Bölge’nin diğer önemli merkezleri Manisa, Muğla, Denizli, Aydın, Kütahya, Uşak ve Afyonkarahisar’dır. Ayrıca bölgedeki bazı ilçe merkezleri de tarım, maden, turizm gibi özelliklerinden dolayı yoğun nüfuslu yerler arasındadır. (Akhisar- Soma – Nazilli, Söke, Salihli, Turgutlu, Kuşadası, Marmaris gibi)

Madenler ve Endüstri
Ege Bölgesi maden yatakları bakımından oldukça zengindir. Bölge’de çıkarılan başlıca madenler şunlardır.
Krom: Menteşe yöresinde
Demir: Kazdağı eteklerinde
Linyit: Özellikle Manisa-Soma, Muğla-Yatağan, Kütahya-Tavşanlı çevresinde çıkarılır. Linyitin en çok çıkarıldığı bölge Ege Bölgesi’dir.
Boraks: Kütahya çevresinde
Tuz: İzmir-Çamaltı tuzlasından elde edilmektedir.
Mermer: Afyonkarahisar çevresinde çıkarılır. Bölgedeki başlıca endüstri kuruluşları şunlardır.
Şeker fabrikaları: Afyonkarahisar, Uşak, Kütahya
Yağ fabrikaları: izmir, Edremit, Ayvalık
Dokuma fabrikaları: İzmir, Nazilli, Denizli, Manisa
Halıcılık: İzmir, Manisa, Kütahya, Uşak, Muğla
Termik santralleri: Muğla (Yatağan), Kütahya (Tunçbllek, Seyitömer), Manisa (Soma)
Jeotermal enerji: Denizli – Sarayköy
Petro-kimya: İzmir – Aliağa’da yer alır.

Turizm
Bölge turizm faaliyetleri bakımından gelişmiştir. Kıyı turizmi, tabii ve tarihi güzellikler, Pamukkale travertenleri önemli turizm merkezlerini oluşturmaktadır. Kaplıca turizmi özellikle Kütahya-Afyonkarahisar çevresinde gelişmiştir.

Bölgenin Bölümleri

1. Kıyı Ege (Asıl Ege) Bölümü
Kuzeyde Kaz Dağları’ndan güneyde Köyceğiz Gölü’nün batısına kadar uzanır. Doğuda ise çöküntü hendeklerinin bittiği yerde son bulur. Bölümde horst ve grabenler geniş yer tutar. Denize dik uzanan Yunt Dağı, Bozdağlar, Aydın Dağları birer horsttur. Bunlar arasındaki Bakırçay, Gediz, Küçük Menderes ve Büyük Menderes Ovalar’ı birer grabendir. Bölüm birinci derecede deprem bölgesi durumundadır.

Asıl Ege Bölümü’nde Akdeniz iklimi etkilidir. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağışlıdır. Deniz etkisi iç kesimlere kadar sokulur. Tabii bitki örtüsü makilerdir. Nüfusun üçte ikisi Kıyı Ege Bölümü’ndedir. Bu durumun nedenleri verimli tarım alanlarının geniş olması, iç ve dış ticarette önemli tarım ürünlerinin yoğun olarak yetiştirilmesi, sanayinin, ticaretin, turizmin gelişmiş olmasıdır.

Bölümde tarım çok önemlidir. Pamuk, zeytin, üzüm, tütün, incir, susam, sebze üretimi yoğun olarak yapılır. Ayrıca turunçgiller ve tahılda üretilir. Muğla çevresinde arıcılık önemlidir. Edremit ve Ayvalık’ta zeytin yağı fabrikaları vardır. İzmir, Denizli, Nazilli ve Manisa’da pamuklu dokuma önemlidir. Akhisar ve Torbalı’da sigara fabrikaları vardır.

İzmir; tarım, sanayi, ticaret, turizm ve ihracatın en gelişmiş olduğu ildir. Menteşe yöresi; Dağlık bir alandır, ulaşım ticaret gelişmemiştir. Nüfusu seyrektir. Kır nüfus oranı yüksektir.

2. İç Batı Anadolu Bölümü
Kıyı Ege’ye göre engebeli ve yükseltisi fazladır. İklimi karasaldır. İklim, bitki örtüsü, tarım ürünleri bakımından İç Anadolu’ya benzerlik gösterdiği halde sosyal ve ekonomik nedenlerden dolayı Ege Bölgesi içerisinde sayılmıştır. Tarım alanları sınırlıdır. Yükseltisinin fazla, sıcaklığının düşük olması, Kıyı Ege’de üretilen bazı tarım ürünlerinin (zeytin, turunçgiller, incir) bu bölümde üretilmesini engeller. En çok yetiştirilen ürünler tahıl, şekerpancarı, ayçiçeği ve haşhaştır.

Nüfusu Kıyı Ege’ye göre azdır. Bölüm göç verir. Bölge nüfusunun üçte biri bu bölümdedir.

Afyonkarahisar, Kütahya ve Uşak’ta şeker fabrikası vardır. Kütahya’da çinicilik gelişmiştir. Demirci, Gördes, Kula ve Uşak’ta halıcılık önemlidir. Tunçbilek, Tavşanlı, Seyitömer ve Değirmisaz’da linyit çıkarılır. Seyitömer ve Tunçbilek’te termik santraller vardır.
Afyonkarahisar çevresinde kaplıca turizmi gelişmiştir.

    





Merhabalar 16 Mayıs 2016 tarihli bu bilgi verici yazımızı KEREM ENER yazarımız Bilgi Ustamız sitemizde, Ege Bölgesi başlıklı konu hakkında bilgi ve tecrübelerini bizlerle paylaştı kendisine teşekkür ederiz.