Bilgi Ustamız

Bu küçük familyanın üyeleri genelde Amerika tropikalleri’nin en ünlülerinden olan “Nymphalidae'y’e” dahil edilir. Güneşte parıldayan büyük mavi Morfo'yu yağmur ormanlarına doğru kanat açarken bir anlığına görmek, unutulmaz bir deneyimdir.

Yaygın Adı: Morfolar

Familya: Mophidae

Takım: Lepidoptera

Tür Sayıları: Yaklaşık 50 (ABD de yok).

Kanat Açıklığı: Yaklaşık 7.5-15 cm arasında

Fiziksel Özellikleri: Yetişkinleri çok geniş; alt yüzleri genelde gözbenek sıralarıyla kahverengi, üst yüzü parlak ve ışıltılı metalik mavi, bazı türleri ise beyaz inci gibi parlar, çok azı kahverengi ve siyahımsı, 4 yürüyen bacağı, tırtılların belirgin tüy öbekleri ve çatallı kuyrukları vardır.

Alışkanlıkları: Yetişkin erkekler genelde ormanda aktif olarak uçarlar, çoğunlukla da ırmakları takip ederler; genellikle alt yüzdeki gözbenekleri açığa çıkartacak şekilde kanatlar kapalı halde tünerler.

Yaşam Çizgisi: Erkek ve dişiler sıklıkla farklı renklerdedir; erkekler dişileri arayarak devriye gezerler; çiftleşme nadiren görülür; kubbe biçimli yumurtalar tek tek veya kümeler halinde bırakılır; tırtıllar tek başlarına ya da grup halinde beslenir.

Beslenme Tarzı: Yetişkinler çoğunlukla ormanın zeminindeki bozuk meyvelerle fakat aynı zamanda sızan ağaç öz suyu, çürümüş mantar, leş ve balçıkla beslenirler; larvaları 6 farklı familyaya ait yaprakları yer.

Yaşam Alanı: Çoğu zaman alçak tropikal yağmur ormanlarında, bazen de kuru ormanlar ve açık oldukça kuru dağ eteklerinde Yeryüzünde Dağılımı: İç ve Güney Amerika’nın tropikal bölgelerinde, Meksika’dan Arjantin’e kadar.

Mavi morfo kelebeği, Morpho menelaus, iç ve Güney Amerika’nın yağmur ormanlarında bulunur. Erkek, mavi kanatlarını katladığında avcılar alt yüzdeki kabuk rengine aldanırlar. Kanat genişlikleri 15 cm’dir. Morfoların muazzam yelkensi kanatlarıyla inip çıkarak zikzak çizdiği kendilerine has bir uçuş şekilleri vardır. İndikten sonra kanatlar, gözbenek zincirleriyle iyi saklanmış kahverengi alt yüzlerini ortaya çıkaracak biçimde aniden kapanır. Tüm Morfo türleri jakamar (Galbulidae) gibi kuşlar tarafından yakalandıkları için bu uyarı gereklidir. Yenilmeyen, uyarıcı renklere sahip veya taklitçi hiçbir tür bulunmaz. Mavi Morfo kanatlarının ince tüylerine genelde jakamar tünekleri’nin yanında atılmış olarak rastlanır. Bunlar kuşun, öngörülemeyen “dalıp çıkma” tarzı uçuşundan dolayı yakalanması oldukça zor olan kelebekler yakalamaktaki yoğun çabalarının ürünüdür. Parlak mavi kanatlarının aniden flaş gibi parlaması avcının zorluğunu arttıran bir unsurdur.

Koleksiyonerlerin Kurbanları

Bütün morfolar, eşit şekilde gösterişli değildir. Bazıları donuk gölgeli kahverengiyken, değişken renklerde olanları da vardır. Kosta Rika’da bazı Morpho peleides’in bazı popülasyonları mavi, diğerleri kısmi kahverengi, çok az bir kısmı da düz kahverengidir. Güzelliklerinden dolayı mavi türler mücevher, süs eşyası ya da teşhir kutularında numune olarak kullanılmak üzere yoğun ticari toplama faaliyeti yüzünden zorluk çekmektedirler.

Kanatların büyüleyici mavisi tamamen yapısal olduğu için, (pigment kaynaklı değildir) renkleri yıllar sonra dahi asla solmaz. Morpho cypris muhtemelen en yoğun şekilde toplanan türdür.

Neden bazı türlerin erkeklerinin mavi, dişilerinin ise kahverengi olduğu bilinmemektedir. Erkekler birbirlerinden etkilenebilmektedir ve bir koleksiyoncu tarafından sallanan mavi bir eşarp gibi ki; bu erkekleri ölüme çeken eski bir tuzaktır. Mavi bir nesneyi keşfetme güdüsüyle cezbedilebilirler. Buna karşın dişiler mavi nesnelerden etkilenmez ve gün içinde erkeklerin aktif olduklarından farklı zamanlarda aktif ve daha gizemlidirler ve nadiren görülürler. Çiftleşen eşlerin ormanın zemininde görülebilmesine rağmen bu familyanın çiftleşme alışkanlıkları hakkında bilgimiz yok denecek kadar azdır. Erkekler sabahın büyük bir kısmını bir nehir veya orman kıyısında zor bulunan dişilerin arayışıyla devriye gezerek geçirirler. En azından bazı türlerde erkekler dişileri çok uzun mesafeler boyunca etrafında ayartıcı şekilde kanat çırparak takip ederler. Bazı türleri sadece balta girmemiş ormanlarda yaşayabiliyorken neyse ki kayıtlı veya değişikliğe uğramış bir çok Morfo ormanlarda hala yaygınlığını korumaktadır.

Solda: bu morfo’nun mavi pırıltısı girişim etkileriyle yaratılmıştır. Aşağıda: Brezilya yağmur ormanlarında pupadan yeni çıkan yetişkin Morpho laertes.

Yumurtalar, Larvalar ve Pupalar

Morfo yumurtaları yarı küre biçiminde ve bazı türlerde yığınlar halinde depolansa da, sıklıkla tek başlarına bırakılır. Tırtıllar genellikle açık renkli ve oldukça tüylü olmaya yatkındırlar. Geniş baş kapsülü çok sayıda uzun tüyle bezenmiştir. Tırtılın arka ucunda vücut uzunluğunun üçte ikisi uzunluğunda iki kuyruk vardır. Pupalar kuyruk uçlarından asılı dururlar ve Morfo pupaları ovaldir. O cinste yumurtadan yetişkin hale geçme süresi 90 ile 120 gün civarındadır.

ZD YouTube FLV Player

Kaynakça:
BBC Vahiş Doğa Ken Preston – Mafham

Yazar: Tuncay Bayraktar

Merhabalar 18 Haziran 2016 tarihli bu bilgi verici yazımızı SABRİ UĞURLU yazarımız Bilgi Ustamız sitemizde, Morfo Kelebekleri başlıklı konu hakkında bilgi ve tecrübelerini bizlerle paylaştı kendisine teşekkür ederiz.