Bilgi Ustamız

İnsanların veya üretilen mal ve hizmetlerin bir yerden başka bir yere taşınmasına ulaşım veya ulaştırma denir. Bir ülkede ulaşım yollarının sıklığı, uzunluğu, niteliği, taşıtların çokluğu o ülkenin ekonomik gelişmişliğini ortaya koyar. Ülkemizde 1950’den sonra ulaşım yollarının sıklaşması ve ulaşım araçlarının yaygınlaşmasıyla sanayi ve ticarette büyük gelişmeler meydana gelmiştir.

Ulaşımı Etkileyen Faktörler

1.    Yerşekilleri
Dağların geniş yer kaplaması, sıradağların doğu-batı yönünde uzanması, ortalama yükselti ve engebenin fazla olması ulaşımı zorlaştıran ana etkenlerdir. Ayrıca yerşekillerinin karmaşık olması köprü ve tünel yapımını zorunlu kılmaktadır.

2.    İklim
Don olayı, kar, sis ve seller ulaşımı olumsuz etkiler. Çığ ve heyelan olayları da ulaşımı zorlaştırmaktadır.

3.    Beşeri ve Ekonomik Faktörler
Yol, köprü, tünel yapımı ve bakımı, gerekli sermaye, teknik iş gücü ve inşaat makinaları ulaşımı etkileyen beşeri ve ekonomik faktörlerdir.
Başlıca Ulaşım Yolları

A) Karayolları
En yaygın ulaşım türüdür. Yük taşımacılığının % 70’i, yolcu taşımacılığının % 90’ı karayolu ile yapılmaktadır. 1950’den sonra karayolu yapımı artmış, ulaşım araçları çoğalmıştır. Şu anda karayolları Türkiye’nin hemen her yerine ulaşabilmektedir. Ülkemizde karayolu uzunluğu toplam 65 bin km’yi aşmıştır. Ancak, petrol ihtiyacının büyük çoğunluğunun ithalatla sağlanması, yol yapım ve bakım masraflarının çok olması karayollarının pahalı ulaşım yolu olmasına neden olmuştur. Akdeniz, Karadeniz ve Doğu Anadolu bölgelerimiz dışında diğer bölgelerimiz karayolu yapımına daha elverişlidir. Akdeniz, Karadeniz ve Doğu Anadolu bölgelerinde yerşekillerinin engebeli olması, yol yapımını zorlaştırmış bu bölgelerde ulaşımda geçitlerin kullanımını zorunlu kılmıştır. Akdeniz, Karadeniz ve Doğu Anadolu bölgelerimizde ulaşımı kolaylaştıran geçitler şunlardır:

Akdeniz Bölgesinde;
Çukurova’yı Hatay’a bağlayan Belen Geçidi. Çukurova’yı İç Anadolu’ya bağlayan Gülek Boğazı. Taşeli platosunu İç Anadolu’ya bağlayan Sertavul Geçidi. Antalya’yı Göller yöresine bağlayan Çubuk Geçidi.

Doğu Karadeniz Bölümünde;
Kop ve Zigana geçitleriyle Çoruh Vadisi kıyı ile iç kesimleri birbirine bağlamaktadır. (Özellikle Trabzon’u Erzurum’a bağlar.)

Doğu Anadolu’da;
Pülümür, Karlıova, Sakaltutan geçitleri bu bölgede kuzey-güney yönünde ulaşımı kolaylaştırmaktadır.
Türkiye’de karayollarının dağılışı

Ülkemizde en işlek karayolları;
Edirne, istanbul, Ankara ve Adana arası ile İstanbul, İzmit, Bursa ve İzmir, Aydın, Denizli arasındadır.
Otoyollar ise; Edirne, İstanbul, Bolu ve Ankara arasında, Mersin, Adana, Gaziantep, Hatay çevresinde ve İzmir, Aydın, Denizli arasında bulunur.

B) Demiryolları
Türkiye’de ilk demiryolu hattı 1866 yılında İzmir – Aydın arasında yapılmıştır. Demiryolu taşımacılığı karayolu taşımacılığına göre daha ekonomiktir. Cumhuriyet’in ilk yıllarında demir yollarına önem verilmiştir. 1950’den sonra demiryolu yapımı azalmıştır. Şu anda ülkemizde demiryollarının uzunluğu 8607 km’si anahat olmak üzere 10.300 km’yi geçmiştir. Ülkemizde yerşekillerinin engebeli ve ortalama yükseltinin fazla olması demiryolu yapımını zorlaştırmıştır.

Doğu Karadeniz Bölümü, Antalya Bölümü, Hakkari Bölümü ve Menteşe yöresi demiryolu ulaşımının olmadığı alanlardır. Yolcu ve yük taşımacılığında demiryolunun payı yaklaşık % 10 ile % 15 arasındadır. Demiryolları kara içinde en ucuz taşıma sistemidir.

C) Denizyolları
En ekonomik ulaşım türüdür. Çünkü deniz taşıtlarının yük ve yolcu kapasitesi fazladır. Yol yapımı ve yenileme giderleri yoktur. Liman yapımı giderleri fazladır, fakat bir kere yapılır, uzun yıllar kullanılır. Kıtalar arasında ithalat ve İhracat deniz yolu ile daha kolay ve ucuzdur.
Ülkemizde coğrafi konum bakımından deniz ulaşımına elverişlidir. Çünkü;
1.    Üç tarafı denizlerle çevrilidir.
2.    Karadeniz; İstanbul ve Çanakkale Boğazı ile diğer denizlere açılır.
3.    Akdeniz, Süveyş Kanalı ve Cebelitarık Boğazı’yla diğer deniz ve okyanuslara bağlanır.
4.    Kıyılarımızda doğal limanlar çoktur.
Ancak Dünya deniz ulaşımı ticaretinde ülkemizin önemli yeri yoktur.

Önemli Limanlarımız

İstanbul Limanı: Yük ve yolcu trafiği bakımından en büyük limanımızdır. İhraç ürünlerinin çoğu bu limana boşaltılmakta daha sonra yurdun diğer kesimlerine gönderilmektedir. Ayrıca yolcu gemileri için transit limanıdır.

İzmir Limanı: İstanbul limanından sonra en işlek limandır. Güney Marmara ve Ege Bölgesi’nin ürünleri bu limandan ihraç edilir.

Mersin Limanı: Yükleme ve boşaltma yönünde İstanbul’dan sonra en kapasiteli limandır. İhracat limanı ve Ortadoğu’ya yönelik transit liman özelliğindedir.

Antalya Limanı: Özellikle yaş meyve ve sebze ihracatında ve turizm amaçlı kullanılmaktadır. Demiryolu bağlantısı olmadığından hinterlandı geniş değildir.

Samsun Limanı: Orta Karadeniz’in en önemli limanıdır.

Trabzon Limanı: Doğu Karadeniz’in en önemli limanıdır. Zigana Geçidi, limanın gelişmesine katkıda bulunmuştur. İran transit limanı özelliğindedir. Buraya gelen mallar karayolu ile İran’a taşınır. Demiryolu bağlantısı yoktur. Ayrıca Bandırma, İzmit, Zonguldak gelişme gösteren limanlarımızdır. Kuşadası, Çeşme-Bodrum, Marmaris, Antalya turizm amaçlı yat limanlarımızdır.

Bir limanın iç bölgelerle olan ulaşım bağlantısı özelliğine Hinterland (artülke-artbölge) denir. Hinterlandın büyüklüğü ve genişliği; ulaşım kolaylığı ve çokluğu, liman çevresindeki ekonomik etkinliklerin kapasitesi ve niteliğine bağlıdır. Hinterlandı geniş limanlar gelişmeye elverişli limanlardır.

Deniz Ticaret Filomuz
Günümüzde uluslararası ticaretin önemli bir kısmı denizyolu ile gerçekleştirilir. Bu yüzden ülkelerin kalkınmasında güçlü bir deniz ticareti filosuna sahip olması etkili olmaktadır.

Deniz ticaret filosu;
–    Yeni iş alanları oluşması
–    Döviz kazandırması
–    iç ve dış ticareti canlandırması
–    Yerli üretime yeni pazarlar sağlaması açısından büyük önem taşır.
Deniz ticaretinde en çok taşınan yükler, petrol, sıvı gaz, kuru yük ve konteynerdir.

Ülkemizin ticari mallarının %80’i deniz yolu ile taşınır. Ancak gemilerimizin yük taşıma kapasiteleri yeterli olmadığı için malların önemli bir kısmı yabancı bayraklı gemilerle taşınmaktadır.

D) Havayolları
En hızlı ulaşım şeklidir. Ülkemiz ulaşımında payı en az olan ulaşım sektörüdür. Çünkü hava ulaşımı yüksek teknoloji ve büyük sermaye istemektedir. Son yıllarda hava ulaşımında önemli artışlar meydana gelmektedir. Ülkemizde havayolu, yolcu taşıma, ithalat ve haberleşme alanlarında kullanılmaktadır.

Önemli hava alanlarımız şu illerdedir:
İstanbul (Atatürk ve Sabiha Gökçen havaalanı), Ankara (Esenboğa havaalanı), İzmir (Adnan Menderes havaalanı), Antalya, Adana, Erzurum, Diyarbakır, Bodrum, Malatya, Elazığ, Van, Samsun, Muğla (Dalaman), Konya, İsparta, Eskişehir, Trabzon, Samsun ve Kayseri’dedir.

Merhabalar 14 Haziran 2016 tarihli bu bilgi verici yazımızı YALMAN AKTAN yazarımız Bilgi Ustamız sitemizde, Türkiye’de Ulaşım başlıklı konu hakkında bilgi ve tecrübelerini bizlerle paylaştı kendisine teşekkür ederiz.